Vieiros

Alfredo Suárez Canal (Allariz, 1951) leva máis de media vida militando no nacionalismo. Comezou a súa andaina política na UPG, formación á que aínda pertence. En 1977 participou na creación da Intersindical Nacional Galega e en 1982 no nacemento do BNG. Entre 1993 e 2005 foi un dos arietes parlamentarios da organización frontista. Cando chegou ao Goberno, o BNG decidiu colocar na Consellaría de Medio Rural a un dos “pesos pesados” da organización.

Suárez Canal chegou co encargo de lle dar unha volta a un sector que sufriu unha das reconversións máis dramáticas da historia do país. O conselleiro insiste dende o primeiro día na idea de que é posíbel revitalizar o rural, mudar unha tendencia negativa que non deixou de acelerarse nas últimas dúas décadas.



Nas últimas dúas décadas viviuse unha reconversión brutal que propiciou que ducias de milleiros de familias abandonaran o sector primario. Isto tamén afectou de cheo ao universo de profesións e negocios que vivían do sector agrogandeiro...É posíbel recuperar o terreo perdido ou temos que conformarnos con deter a hemorraxia?
Recuperar o terreo perdido cando a caracterización socioeconómica do problema ten xa perfís demográficos, é difícil no curto prazo. E os problemas do medio rural galego é indubidábel que teñen esa caracterización de tipo demográfico. Por iso, o que temos é que preocupármonos de facer o necesario para que frear ese abandono e perda de superficie agraria e monte útil e tratar de que se estabilice a situación. E despois, o que haberá que conseguir é que exista un dinamismo no medio rural que lle permita vivir á xente con dignidade, cun horizonte vital de futuro nese contorno e con rendas dignas. E eu creo que iso si é posíbel conseguilo.


O Banco de Terras é xa unha realidade. Que balance fai dos seus primeiros meses de funcionamento?
O Banco de Terras é unha iniciativa lexislativa que afronta con decisión e con imaxinación un dos problemas estruturais do campo galego: a escasa mobilidade de terras e a fragmentación da propiedade. En escaso tempo conseguiuse elaborar a lei, tramitala no Parlamento, e desde a súa aprobación en maio pasado constituír a sociedade, sacar o decreto de funcionamento e iniciar a operatividade de varias zonas de interese agrario no país. Por tanto, en tempo récord ponse en marcha unha iniciativa que implica un cambio estrutural para o agro galego.

E cremos que a resposta é espectacular. Non só pola cantidade de xente que quere manter a súa actividade e se inscribe para mellorar ou manter a renda das súas explotacións incrementando a base territorial, senón tamén desde a perspectiva de moitos propietarios que nos din que teñen a terra abandonada e non teñen pensado cultivala e que ven no instrumento e a lexislación do banco de terras unha garantía que lles asegura que non perden a propiedade e por riba van poder recibir unha renda polas súas leiras. Estamos por iso moi satisfeitos, malia que non esquecemos que este tipo de medidas de carácter estrutural vai ir lento na asimilación por parte da sociedade. Con todo, está sendo moito máis rápido do que pensabamos. E cremos que vai significar un antes e un despois.


Hai outro obxectivo do que o seu departamento falou como prioritario e que tiña que ver coa vontade de dar os pasos precisos para a creación dun gran grupo lácteo que deixase no país as multimillonarias plusvalías que xera o sector. Hai uns meses semellaba que a boa nova axiña sería un feito...En que punto estamos?
No Goberno iso formulouse como un horizonte de traballo. O sector leiteiro que nós herdamos tiña unha capacidade de control por parte das industrias transformadoras galegas moi reducida en comparación coa que gozaba a finais dos 80 ou mesmo comezos dos 90. Agora mesmo o 75% do leite que se produce en Galiza depende de industrias que non son galegas para a súa transformación. A marxe de manobra que calquera goberno ten aí é limitado.

Así e todo, a día de hoxe segue sendo un obxectivo de traballo. Pero nestes asuntos eu penso que o importante é facer o traballo con discreción e non infundir expectativas nin globos que poidan incluso dar ao traste con posíbeis solucións. Por iso, figura como un desexo, como un compromiso do Goberno de traballar nesa dirección e que desde a consellaría do Medio Rural afrontaremos con discreción.

Pero ese traballo "con discreción" conta xa cun calendario...? A discreción aféctalle non só aos elementos relacionados senón tamén a posíbeis calendarios. É un proxecto moi difícil, máis complicado aínda na situación actual do sector lácteo, con enormes movementos e alteracións na mecánica de prezos.

E alén deses prazos, existe unha idea clara e firme de cales son os pasos que hai que dar?
A convicción de que iso se pode artellar e de que hai en marcha un escenario de traballo ao respecto si que é firme. Pero hai que ter en conta que nese asunto, incluso pola limitación do propio sector empresarial galego neste ámbito, dentro dos axentes a traballaren cara a ese obxectivo, o máis relevante evidentemente non é a administración.

Cambiando de tema. Vostede enfrontouse a unha das maiores crises do bipartito: A vaga de lumes do verán de 2006. O BNG sempre criticou abertamente a xestión de montes e falaba de por exemplo de escuros intereses detrás dos lumes. Porén, aínda que con cambios, hai quen o acusou de continuismo en canto á política de extinción ao tempo que outros tratan o asunto con resignación e ven con certo aire derrotista a situación...
A xente que pensa iso está no seu dereito, pero eu creo que non analiza a realidade. As árbores, por exemplo as caducifolias, teñen un tempo de crecemento de até trinta anos, e nunca antes houbera impulso ás especies autóctonas. Por primeira vez se elaborou un texto lexislativo que afronta a prevención e extinción dos incendios forestais e o tratamento e ordenación do monte. Por vez primeira nun texto desas características se lle dá privilexio á idea de valorizar o monte como mellor antídoto contra os lumes. Tamén é pioneiro o feito de que se introduza en Galiza un elemento normativo que tenta combater un dos problemas fundamentais á hora de facer unha xestión socioeconómica do monte galego, que é a fragmentación da estrutura da propiedade e o abandono. Pensemos por exemplo na creación das unidades de xestión forestal. Tamén por vez primeira o concepto de valoración multifuncional do monte, con atención ás comunidades de montes veciñais de man común. Hai acubillo tamén de xeito inédito para proxectos dinamizadores e singulares do medio rural onde converxen o aproveitamento forestal e silvopastoril. Por vez primeira faise unha política que no canto de actuar sobre a superficie agraria útil impulsando o abandono, destina recursos a forestar o monte abandonado e forestando terras agrarias...

Con ese bagaxe pode haber quen se sinta insatisfeito e xulgalo en función de conveniencias. Pero eu penso que o ritmo das cousas no noso proxecto para o monte, con dous anos e medio de goberno, e atendendo á vez a combater esa lacra dos incendios, permítenos defender que houbo un salto cualitativo.

E no que lle toca en concreto a ese ámbito da extinción de lumes, creo que tamén podemos falar de cambio. Non só polo avance na profesionalización e na mellora do operativo en medios e cualificación profesional senón tamén na tarefa de involucrar a sociedade, o impulso da participación dos voluntarios, da colaboración con cooperativas ou con comunidades de montes. E tamén creamos un instrumento que contribúe ao afortalamento do autogoberno, como é o feito de dotármonos dunha empresa pública coa meta básica de actuar en todo o que ten que ver co monte e grazas á que o Goberno dependerá cada vez menos de empresas de fóra.

Co tema do lume, unha das claves nas que lle temos escoitado insistir a varios expertos é a da necesidade de involucrar a diversos sectores implicados: do empresariado da madeira até os labregos, pasando por ecoloxistas, propietarios forestais, etc... Cre vostede que se avanzou nesas diplomacias neste tempo? Sumáronse as voces? É vostede optimista respecto á percepción social da valorización do monte?
A presenza dunha maior diversidade de especies, a restrición dunha especie até o de agora privilexiada, o próximo decreto de aproveitamento da biomasa residual mecánica a través de pequenas centrais... Hai moitos temas aos que se atendeu e todo isto faise optando ao máximo pola participación social, desde as agrupacións de voluntarios, até os montes veciñais en man común... Estamos impulsando unha política que chama á sociedade a involucrarse.


Podemos ser optimistas? Eu creo que si. Pero sendo conscientes da realidade das cousas. Falamos de máis de dous millóns de hectáreas xestionadas deficitariamente até o de agora. Cando por exemplo alguén protesta porque a autoestrada non se limpou toda, pois pode ter razón, pero é que levaba trinta anos sen limparse. Diante do traballo por realizar non hai que ser inxenuos e pensar que hai variñas máxicas coas que cambiar as cousas da noite para a mañán.

O que hai é que iniciar unha tendencia que nos poña na senda adecuada para conseguir un panorama paisaxístico e de ordenación do monte moi diferente nun prazo de dez ou doce anos.

E na medida en que moitos dos proxectos iniciados pola súa consellaría teñen que ver con plans que van máis alá do curto prazo que implica unha lexislatura de catro anos... podemos pensar en que, se as urnas o avalan, haberá estabilidade na consellaría nun próximo goberno? Empezando polo mesmo conselleiro?
Todo membro do executivo penso que debe ser consciente de que está de forma interina e que todo o máis que ten é a confianza dunha lexislatura. A partir de aí non se debe especular, independentemente de que a nós nos poida gustar que o traballo realizado se poida continuar coas mesmas perspectivas aínda que sexa por outras persoas. Pero nós e agora si que temos claro que isto é importante para o medio rural galego, hai que facelo, e hai que facelo xa, alén de conxunturas electorais.

Temos a seguridade de que o que estamos facendo é importante e necesario alén do resultado electoral que poida producir e que no ámbito do medio rural no serve esa conxuntura inmediata e de que o compromiso que temos co país vai máis alá. Cambiar o medio rural supón facer que onde hai abandono empecen a funcionar mecanismos que poñan a terra a producir, ordenar e valorizar o monte, diversidade de especies... Se non, dentro de oito ou dez anos pode ser tarde. Facemos as cousas pensando que son útiles para o país e máis aló de resultados electorais.

Ao respecto do que se fixo ou non se fixo até o momento en que vostede chega ao executivo, hai pouco que presentaban un Programa de Desenvolvemento Rural que implica unha elevada inxección de millóns de euros no rural do país. Pero é inevitábel lembrar que Galiza neste aspecto acumulaba a tradición de críticas ao desbalde de fondos europeos... Como de amarrado teñen vostedes o despregue do plan para que, outra vez, non vaiamos falar de malgasto dentro duns anos?
Os recursos que se manexaron no pasado son da mesma contía ca o que imos manexar nós. Os resultados do pasado xa o saben os cidadáns e xa expresaron a súa vontade nas últimas eleccións. Mais non quero moverme no pasado, a min o que me interesa é construír o futuro. Neste sentido o Plan de Desenvolvemento Rural (PDR) marca un punto de inflexión. É o primeiro plan que en toda a súa extensión se elabora dende Galiza. En segundo lugar, fíxose en tempo récord no sentido de que foi o primeiro plan de todos os do Estado Español que se aprobou na Unión Europea, alén do de Navarra, este cunha dimensión moito menor. En terceiro lugar plasma cambios estruturais grandísimos, na medida que nos permite a UE. A Política Agraria Común articulou como un dos seus eixos cara o futuro o que se coñece co termo de desacoplamento que é incorporar as axudas que ían destinadas nunha parte aos produtores que se desacoplan da produción págaselles un pago único que mesmo pode acabar incentivando o abandono.

O desaxuste que impulsa a Unión Europea dende o ano 2003 non é para nós unha política satisfactoria, pero é normativa europea. Porén, no que son fondos que administramos nós temos unha certa marxe de manobra e o que articulamos é unha política en dirección contraria. Nós dicimos que vai haber un contrato de explotación que vai permitirlle á xente recibir axudas pero cunha serie de parámetros: o primeiro é vincularse á actividade agraria. Van ser axudas dedicadas a fomentar a permanencia e incluso incorporar xente ao rural. Segundo, buscamos que sexan modelos económica e ambientalmente máis sustentábeis. Imos primar a xente que produce alimentos de calidade, que se incremente a base territorial das explotacións para que dependan menos de alimentos externos e máis do producido na propia explotación. Polo tanto estamos estimulando unha xestión do territorio totalmente diferente. Dentro das explotacións agrícolas tamén imos promocionar as que utilicen menos produtos agresivos dende o punto de vista fitosanitario. En definitiva as liñas mestras da consellaría recóllense neste PDR.

Non é concebíbel o futuro de Galiza sen un medio rural ben dimensionado. No medio rural prodúcense alimentos e madeira. Os alimentos e a madeira seguirán sendo importantes no futuro e o que temos é que darlle coherencia a iso para que a tendencia que ten hoxe o medio rural se modifique e no PDR está isto en múltiples iniciativas.

Incorporación da mocidade ao agro, fixar poboación no rural, renovar explotacións obsoletas ou con medias de idade altas nos seus titulares... Parecen cousas que hai que entender en conxunto... e parece lóxico que necesiten dun traballo máis amplo, transversal, que implique a varios departamentos da Xunta... É capaz a Xunta actual de ofrecer esas solucións globais, de sumar esforzos de varias consellarías, mesmo socialistas e nacionalistas?
Hai un programa de goberno que se está a cumprir. No ámbito das políticas transversais creo que se deron saltos importantísimos en todo o que é os servizos complementarios. En canto ás tecnoloxías da comunicación está a haber un esforzo importantísimo da Consellaría de Industria e iso terá que ir notándose pouco a pouco. Un aspecto moi relevante no medio rural é dotar ese ámbito de servizos que poidan facilitar a vida, tanto dos pequenos como da terceira idade porque efectivamente é unha das dificultades á hora de xestionar unha pirámide de poboación complicada. Eu creo que aí se están a dar pasos moi importantes na atención, cun concepto novo na atención á terceira idade. Creo que tamén se deron pasos no ámbito do transporte, non só do transporte adaptado para os maiores, senón tamén incluso para que o mocidade poida ter determinadas coberturas de servizo durante as fins de semana.

Penso que hai unha actuación transversal do Goberno que vai cubrindo necesidades que existen no medio rural. Probablemente, como en todas as cousas, os ritmos e os tempos teñen distintas percepcións por parte da xente. Pero é moi importante que se saiba cal é a situación de partida, en pirámides de poboación, en estado de xestión de territorio, en canto aos servizos existían no medio rural. Que ao final da lexislatura se compare de onde partiamos e a onde chegamos. Os recursos son moi limitados pero vai ser un cambio que modifica unha inercia e unha rutina que creo que é o máis importante.

Falando de cuestións que afectan a varios departamentos, está o tema da Semana Verde, que se ben neste momento está máis da man da Consellaría de Presidencia que da de Medio Rural, mantense coma o burato onde se meteron millóns de euros sen que servise para ser de verdade o gran instrumento ao servizo do agro galego que puidera ser. Deron algún paso para modificar iso?
Na Semana Verde hai cousas que se cadra moita xente non coñece, pero que é importante que se saiban. A Semana Verde tiña uns estatutos que ao Goberno lle daba unha capacidade de actuación limitada. E isto era así até hai mes e medio. Hai que darlle coherencia a ese recinto e un aproveitamento óptimo dos seus recursos e eu creo que niso estamos neste momento.


Eu creo que non ten moito sentido entrar en dilucidar ámbitos competenciais que están estipulados no programa de Goberno dunha determinada maneira e nós temos que traballar nesa dirección. Aí, como se sabe, está instalada unha Lonxa Agropecuaria e nós colaboramos coa Semana Verde de forma moi activa na súa promoción, na súa difusión e na súa posta en marcha e seguirémolo facendo.