Vieiros

Falou vostede de que no contorno do Estado a consigna de PP e PSOE é "garantir que Galiza non vaia ser Euskadi nin Cataluña". Nesa perspectiva, con que ánimo chegaba vostede ao Congreso e con que balance o deixa a esta altura?
O papel de Galiza, xa secular, no Estado Español é un papel moi determinado polo que foi a maneira de integración, primeiro na monarquía castelán-andaluza e despois no actual Estado, centralista e burocrático. Esa forma de integración parte da negación, da ignorancia e da auto-negación. A forma de relacionarse Galiza co aparato de poder foi sempre a de autonegarse.

Xa durante cinco séculos todo o esforzo que vai contra ese tipo de relación é un esforzo moi meritorio e ímprobo. A proba está que, agás no terreo literario, e por que lles convén, porque é un problema de uso do español e é máis ben para fundar a idea de que Galiza non existe, que é un apéndice de España. E no demais, todas as persoas que se esforzaron por facer unha política galega para España non son nada, e tenden a negalas, a desautorizalas ou a facer como se non existen. Outra cousa é que dende aquí se colabore a isto, co cal empeora a situación. Nós soamente tivemos dúas oportunidades de comezar a facer unha política fóra dende unha perspectiva claramente galega: Unha foi na etapa da República e aquí e agora, case 20 anos máis tarde do réxime democrático. Ese é outro handicap terrible.

Entón, un ten que saber a onde vai, e eu nese sentido non levei sorpresas de ningún tipo. Teríame gustado comprobar que non era como se pensaba analiticamente, que houbera matices. Sen dúbida hainos, pero non para anular esa aversión. O que hai que facer é unha estratexia para que acaben aceptándote, polo menos como institución. O que é fóra da institución, o que é o mundo mediático, o mundo cultural, todo iso son palabras maiores, xa vemos como se actúa. Abonda con ver a actitude da prensa de Madrid respecto do BNG. Hai dúas conductas: a xenófoba ou a eliminación pura e dura. El Mundo, por exemplo, roza o racismo. É incríbel, hai que dicilo, que unha empresa galega se poida prestar a introducir ese bodrio aquí, porque é o periódico que máis nega. Nas súas páxinas non aparece nada de Galiza como non sexa un asasinato. A COPE, o ABC e o propio El País. Cal foi o matiz que caracterizou a El País nos últimos anos? Pois que ao final acabou aceptando a sigla do BNG dunha maneira residual, porque seguramente na dialéctica política interna do propio Congreso e a propia etapa zapaterista que entraba dentro da súa estratexia. Pero os demais nin iso.

Non se corresponde para nada a incidencia que ten o BNG no Congreso co eco que se recibe nos medios de comunicación do Estado. É unha cousa penosa. Nas televisións pasa exactamente o mesmo. Isto que quere dicir? Que ti chegas alí e tes que enfrontarte a unha estratexia. A nosa foi facer moito para que non puidesen ningunearte o que esixe un esforzo cuantitativo, que se non fose por esa anulación non terías feito así. E despois o aspecto cualitativo: Lograr que Galiza estea presente e a ser posíbel coa maior dignidade. O resultado desta actuación, ao final, foi produtivo, dende o punto de vista da dialéctica interna e dende o punto de vista que ao BNG é moi difícil atacalo. Agora todo o mundo parte da idea de que o BNG ten un oco importante. Agora ben, en todo o aparato cultural e mediático do Estado Español o cambio foi mínimo.

Cales foron os principais obxectivos cumpridos?
Hai tres obxectivos, por ir do máis simbólico ao máis concreto. O obxectivo da presenza de Galiza e de que Galiza existe no debate político iso está logrado. Tanto no que é a curto prazo de intereses materiais como o que é a visión estratéxica. O obxectivo de que o BNG é unha forza política que ás veces pode ser necesaria e que polo tanto hai que intentar ter unha relación con el o máis correcta posíbel tamén está conquistado. E o que está conquistado, terceiro, é que moitas veces en función desa situación de ser necesarios, nós temos obrigado a que cambiara tamén a relación do Estado con Galiza en canto ao que é o trato cuantitativo. Por exemplo, o feito de non marxinala dende o punto de vista dos investimentos. Que se poida manter no tempo vai depender que o goberno teña maioría absoluta, de quen son os aliados dese goberno e de que haxa un amparo de carácter legal como teñen outras comunidades autónomas, cun estatuto que fixe determinado tipo de porcentaxes de investimentos.

E que é o que non está logrado?
Que non queren que Galiza teña un perfil político similar ao catalán e ao vasco. No sentido de ter competencias que son moi significativas, por exemplo as de Tráfico e as da Policía, iso rechía para eles. E renxe tamén calquera posibilidade de que Galiza poida estar gobernada de forma hexemónica polo nacionalismo. Todo o que sexa impedir esas dúas cuestións, van estar perfectamente en acordo o PP e o PSOE. Agora, iso tamén se pode romper se a correlación de forzas en Galiza varía algo e vai mellorando a favor do nacionalismo. Do contrario, eu xa agoiro que Galiza será incapaz de ter un marco competencial similar ao catalán.

O momento máis amargo neses anos de Congreso?
O peor momento foi a etapa de Aznar con maioría absoluta. Aznar é un autoritario. O que di o señor Chávez é totalmente certo. É un autoritario e racista, esto é así de claro. E cando eu falo desa especie de xenofobia que se produce dentro do Estado Español, Aznar era un señor que tiña clarísimo as xerarquías dentro de España, pero as xerarquías incluso nacionais. O propio desprezo por Fraga non se debe só a que el non tivera boa relación persoal, tamén ás orixes nacionais de Fraga. Entón con Aznar, esta idea contra Galiza notábaselle tanto, tanto, tanto que era desagradábel. E era desagradábel dunha maneira irracional. Era un señor que non só poñía cara de desprezo, eu podo dicir que eu nunca cheguei a falar directamente con Aznar. Pero é que nunca vin os ministros de Aznar, excepto a dous, dirixirse a el directamente no Congreso dos Deputados.

Imaxinade o sistema de relacións que é iso. El tiña moi claro que había que afundir por todos os medios ao nacionalismo e despois Galiza non debía nin sequera de ser nomeada. De que galegos están rodeados? De galegos que non exercen. Un señor como Rajoy, que é un señor obedientísimo, e que a súa traxectoria política está en función de ser un bo español é a demostración de que existe esa práctica. Os galegos que non son nacionalistas, polo xeral, tenden a relacionarse co poder dunha maneira compracente. Poden propoñer problemas dende o punto de vista xenérico, intelectual (o racismo, o problema de Iraq...) pero nunca sacarán unha cuestión que evidencie que eles pertencen a unha realidade específica. Isto prodúcese con todo tipo de persoas, sexan de dereitas ou esquerdas, se non son nacionalistas.

Pero vostede tivo boas relacións con persoas de todos os grupos...
Si. Por exemplo, para o Estatuto de Castela e León cheguei a buscar o apoio, cando foi modificado por primeira vez, cando apareceu o galego como lingua, foi unha negociación que eu fixen con Pousada, o que fora presidente da Xunta de Castela e León, que fora ministro Administracións. Eu recorrín a el porque había que facer algo para lograr ese obxectivo. Efectivamente, tiven o compromiso e acabouse plasmando no Senado. Esa posición, con Aznar con maioría absoluta, sería inviábel, porque a cuestión das linguas téñenas como unha especie de coco que hai que instrumentalizar para meterlle medo a todos os españois. É un tema que, mesmo no plano simbólico, hai que destruír.

Tocoulle ver pasar polo Congreso varias propostas de Estatuto: De Cataluña a Canarias, pasando por Aragón ou Baleares. Que pasará co que aquí nos importa, o de Galiza? Como ve vostede o proceso? Váiselle dar adiante algunha vez? Será nos mesmos términos que se debuxaba hai uns meses?
O Estatuto Galego é mellor que non o haxa a que haxa un Estatuto coma o que ten por exemplo Valencia ou o que ten Andalucía. Para que o noso sexa positivo e signifique un paso ten que ser un Estatuto cuns contidos semellantes ao catalán nos seguintes aspectos: Na forma de concibir Galiza como nación, como declaración política; na cuestión lingüística ten que ser moi contundente, dende o punto de vista do que significa unha verdadeira oficialidade; e que as transferencias e o finaciamento figure claramente. Se non é así é mellor que no o haxa. Para que sexa así ten que haber un goberno en España sen maioría absoluta, como sexa así podemos esquecernos.

E nas próximas eleccións autonómicas tería que haber unha lixeira reordenación de forzas. Que quede claro que se o PP segue mantendo eses postulados cara o Estatuto baixara e un ascenso do nacionalismo. A terceira é ter un instrumento nas Cortes para que alí a peneira non se faga dunha maneira acordo PP-PSOE. O gran éxito que houbo até agora é que o debate levou á sociedade tres ou catro cousas que nunca a sociedade galega tiña escoitado: o problema do galego como deber, o problema de Galiza como nación e o problema dos sistema de financiamento, que quedou máis larvado pero que é a terceira grande estea. A grande arma para o nacionalismo é que isto sexa motivo de debate social. Se se vai por esa óptica, eu son relativamente optimista.

Houbo un punto de inflexión no ano 2000... De conseguir o BNG grupo parlamentario estariamos falando doutra situación agora?
O ter grupo parlamentario ten moita importancia simbólica porque é ter que aceptar que existe unha representación xenuína per se do respectivo país. Agora ben, esa eficacia simbólica, se non hai unha situación sen maiorías absolutas dálle moitísima transcendencia. Tres deputados, ou dous, nun contexto sen maioría absoluta poden resultar máis eficaces que un grupo parlamentario noutra etapa diferente. O grupo parlamentario é certo que che dá unha operatividade e unha tensión diferente. Non é o mesmo que o presidente do goberno te teña que aguantar corenta minutos ca que te despache en dez. Psicoloxicamente o grupo parlamentario é moi importante.